Τελ. ενημέρωση:
28-Jul-2000

Αρχ Ελλ Ιατρ, 16(4), Ιούλιος-Αύγουστος 1999, 414

ΒΡΑΒΕΙΟ NOBEL ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ/ΙΑΤΡΙΚΗΣ 1999

Με το τελευταίο Βραβείο Nobel Φυσιολογίας/Ιατρικής του αιώνα τιμήθηκε ο Gόnter Blobel, για «την ανακάλυψή του ότι οι πρωτεΐνες διαθέτουν ενδογενή σήματα, τα οποία ρυθμίζουν τη μετακίνηση και τη θέση τους μέσα στο κύτταρο». Γεννημένος το 1936 στη Γερμανία (Waltersdorf/Silesia), σπούδασε Ιατρική στο Tόbingen και έκανε το διδακτορικό του στην Ογκολογία, με τον Van R. Potter, στο Wisconsin. Στο Rockefeller University εργάζεται από το 1967, όπου είχε την ευκαιρία να μαθητεύσει δίπλα στον επίσης νομπελίστα και εξαιρετικό δάσκαλο George Palade. Έγινε Καθηγητής το 1976 και από το 1992 φέρει τον τίτλο του John D. Rockefeller, Jr, Professor of Cell Biology. Μεταξύ των διακρίσεων, με τις οποίες έχει τιμηθεί, είναι το Warburg Medal (1983), η ανώτατη διάκριση της Γερμανικής Εταιρίας Βιοχημικών, το Βραβείο Albert Lascer για τη βασική ιατρική έρευνα (1993) και το Διεθνές Βραβείο Επιστημών King Faisal (1996). Ανάμεσα στους μαθητές του, συγκαταλέγονται οι επιστήμονες που, αυτή τη στιγμή, καθορίζουν το μέλλον της Μοριακής Κυτταρικής Βιολογίας στον κόσμο (G. Walters, D. Anderson, S. Simon, M. Moore κ.ά.). Ο Blobel ίδρυσε και είναι Πρόεδρος της Επιτροπής Διευθυντών της Εταιρίας «Φίλοι της Δρέσδης», μιας αμερικανικής πρωτοβουλίας που υποστηρίζει την αποκατάσταση και τη συντήρηση της καλλιτεχνικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Δρέσδης. Μαζί με τη σύζυγό του, Laura Maioglio, ιδιοκτήτρια του εστιατορίου Barbetta της Νέας Υόρκης, μοιράζεται το χρόνο του ανάμεσα στη Νέα Υόρκη και στο Fubine (Piemonte) της Ιταλίας.

Την υπόθεση ότι η πληροφορία, που απαιτείται προκειμένου ένα νεοσχηματιζόμενο πεπτίδιο να κατευθυνθεί προς τη μεμβράνη του ενδοπλασματικού δικτύου, εμπεριέχεται μέσα στο ίδιο το πεπτίδιο, διατύπωσε, για πρώτη φορά, ο Blobel, το 1971. Ένα μόλις χρόνο αργότερα, ο Cιsar Milstein απέδειξε πειραματικά την ύπαρξη μιας αμινοτελικής αλληλουχίας στο μόριο των ανοσοσφαιρινών, η οποία φέρει πράγματι ένα τέτοιο παροδικό σήμα. Στηριζόμενος σε αυτή τη σημαντική ανακάλυψη και στα δικά του πειράματα, ο Blobel διαμόρφωσε, το 1975, την υπόθεση του σήματος (signal hypothesis). Πρότεινε, δηλαδή, ότι τα πρώτα 20 περίπου αμινοξέα, που συντίθενται κατά το σχηματισμό μιας πρωτεΐνης, επιτρέπουν τη σύνδεσή της με κάποιον υποδοχέα της μεμβράνης του ενδοπλασματικού δικτύου και τη διάνοιξη μιας διόδου, διά της οποίας επιτρέπεται η μεταφορά της. Η έρευνα, πάνω σε αυτή την υπόθεση, επεξέτεινε την ισχύ της αναφορικά με τα άλλα κυτταρικά οργανίλλια, όχι μόνο του ανθρώπου, αλλά και της ζύμης και των βακτηρίων. Η μοριακή παθογένεια μιας σειράς νοσημάτων, όπως η υπεροξαλουρία, κάποιοι τύποι υπερχοληστερολαιμίας κ.ά., φαίνεται να ερμηνεύεται στη βάση δομικών διαταραχών, οι οποίες επηρεάζουν την κατανομή των υπεύθυνων πρωτεϊνών στα διάφορα κυτταρικά διαμερίσματα, μετά από τη σύνθεσή τους στα ριβοσώματα. Η μεγαλύτερη, όμως, προοπτική της υπόθεσης του Blobel εστιάζεται στη διαφαινόμενη δυνατότητα της in vitro αναπαραγωγής του φαινομένου της μεταφοράς των πρωτεϊνών. Έτσι, θα καταστεί δυνατή η δημιουργία πρωτεϊνών-φαρμάκων που θα κατευθύνονται προς συγκεκριμένα κυτταρικά διαμερίσματα που πάσχουν ή, γενικότερα, η παραγωγή θεραπευτικών πρωτεϊνικών παραγόντων με τη χρήση πολύπλοκων κυτταρικών μοντέλων (protein factories). Αυτή τη στιγμή, οι έρευνες του Blobel εστιάζονται στη διερεύνηση της μετακίνησης μεγάλων πρωτεϊνών, όπως εκείνες που συνδέονται με το RNA και το DNA, προς τον πυρήνα.