Η αυξανόμενη συχνότητα απομόνωσης ανθεκτικών στα αντιβιοτικά μικροοργανισμών από λοιμώξεις τόσο στα νοσοκομεία όσο και κοινότητα, αποτελεί ήδη ένα σημαντικό πρόβλημα Δημόσιας Υγείας, διεθνώς αλλά κα την χώρα μας.

Η πρόληψη των λοιμώξεων αυτών προϋποθέτει την κατανόηση της επιδημιολογίας τους, δηλαδή την μελέτη του τρόπου δημιουργίας των ανθεκτικών στα αντιβιοτικά μικροβιακών στελεχών, αλλά και του τρόπου διασποράς αυτών από ασθενή σε ασθενή, καθώς επίσης και τον προσδιορισμό των παραγόντων κίνδυνου εμφάνισης λοιμώξεων από πολυανθεκτικούς μικροοργανισμούς, και των παραμέτρων που επηρεάζουν την διασπορά των μικροοργανισμών στα νοσοκομεία και την κοινότητα.

Σημαντικό ρόλο στην κατανόηση της επιδημιολογίας των νοσοκομειακών λοιμώξεων παίζει το μικροβιολογικό εργαστήριο και μάλιστα σε τρία επίπεδα:

• Της συλλογής των επιδημιολογικών δεδομένων (των οποίων βασική πηγή αποτελεί η καθημερινή ρουτίνα αυτού).
• Της επεξεργασίας αυτών των δεδομένων.
• Της έγκαιρης και έγκυρης κοινοποίησής τους στις επιτροπές λοιμώξεων, στους κλινικούς ιατρούς κλπ.
  

Δεδομένα που μπορεί να συλλεγούν από το μικροβιολογικό εργαστήριο αφορούν την καταγραφή:

• Των συχνότερα απομονούμενων μικροβίων στο νοσοκομείο
• Των ποσοστών αντοχής αυτών στα διάφορα αντιβιοτικά
• Των φαινοτύπων αντοχής αυτών στα αντιβιοτικά
• Της συχνότητας εμφάνισης συνδυασμένης αντοχής στους χρησιμοποιούμενους συνδυασμούς αντιβιοτικών
• Των αντιβιοτικών, στα οποία πολυανθεκτικά στελέχη εμφανίζουν ευαισθησία
• Της τυχόν εμφάνισης αντοχής σε αντιβιοτικά που ως τώρα ήταν απόλυτα δραστικά
• Της "υποκλινικής" αντοχής, που συνήθως αποτελεί το πρώτο βήμα προς την κλινική αντοχή.

Στο πλαίσιο αυτό το Εργαστήριο Μικροβιολογίας της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας σε συνεργασία με το Εργαστήριο Μικροβιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, έχει εγκαταστήσει και συντονίζει δίκτυο συνεχούς παρακολούθησης και ανάλυσης της μικροβιακής αντοχής στα Ελληνικά Νοσοκομεία. Το Δίκτυο αυτό, αποτελεί επίσημο πρόγραμμα του Υπουργείου Υγείας και ειδικότερα του Κέντρου Ελέγχου Ειδικών Λοιμώξεων, (ΚΕΕΛ) και λειτουργεί υπό την εποπτεία της Επιστημονικής Επιτροπής Νοσοκομειακών Λοιμώξεων του ΚΕΕΛ.

Το Δίκτυο βασίζεται στην συλλογή και ανάλυση των δεδομένων ρουτίνας των μικροβιολογικών εργαστηρίων και χρησιμοποιεί προς τούτο το λογισμικό σύστημα WHONET που διανέμεται από το Συνεργαζόμενο Κέντρο Μελέτης της Μικροβιακής Αντοχής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, Πανεπιστήμιο Harvard της Βοστόνης των ΗΠΑ (επ. υπεύθυνος ο Dr. T. O' Braian).

Το WHONET αποτελεί σύστημα μηχανογράφησης των λειτουργιών του μικροβιολογικού εργαστηρίου (καταγραφή αποτελεσμάτων μικροβιολογικών εξετάσεων-καλλιεργειών, εκτύπωση απαντήσεων, τήρηση αρχείου κλπ.) και συγχρόνως ένα εξαιρετικά δυναμικό εργαλείο στατιστικής ανάλυσης των δεδομένων (ποσοστά αντοχής ανά κλινική, δείγμα, χρονική περίοδο, μικροοργανισμό, καταγραφή φαινοτύπων αντοχής ανά μικροοργανισμό, κλινική κλπ., παρακολούθηση των μηχανισμών αντοχής, συσχετίσεων μεταξύ διαμέτρων ζώνης αναστολής κλπ.).

Ειδικότερα, το WHONET παρέχει τα εξής ήδη ανάλυσης:

1. Κατάλογοι των απομονωθέντων μικροοργανισμών ανά είδος. Η λειτουργία αυτή δίδει πολλές πληροφορίες για τη "χλωρίδα" κάθε κλινικής του νοσοκομείου, τυχόν διαχρονικές μεταβολές αυτής κ.λ.π.
2. Ποσοστό αντοχής στα αντιβιοτικά ανά μικροβιακό είδος.
3. Ιστογράμματα της διασποράς των διαμέτρων των ζωνών ευαισθησίας ή των MIC. Η λειτουργία αυτή είναι εξαιρετικά χρήσιμη τόσο στον έλεγχο ποιότητας των μεθόδων που χρησιμοποιούνται στα εργαστήρια όσο και για την έγκαιρη εντόπιση τυχόν εμφάνισης υποκλινικής αντοχής υποπληθυσμών μικροοργανισμών με διαφορετική συμπεριφορά.
4. Φαινότυποι αντοχής στα αντιβιοτικά. Η μελέτη των φαινοτύπων δίνει πρώτες πληροφορίες για τυχόν διασπορά πολυανθεκτικών μικροοργανισμών στο νοσοκομείο, αλλά και πολύτιμες πληροφορίες για τη σχετική αξία των διαφόρων σχημάτων θεραπείας.
5. Στικτογράμματα συσχέτισης των διασπορών των διαμέτρων των ζωνών ευαισθησίας ζευγών αντιβιοτικών που επιλέγει ο ερευνητής και που επίσης είναι χρήσιμα στη μελέτη μηχανισμών αντοχής.
   
6. Ημερολόγιο εμφάνισης "νέων" ή "σπάνιων" φαινοτύπων.
   

Περισσότερες πληροφορίες παρέχονται σε σχετικό ενημερωτικό άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Δελτίο της Ελληνικής Μικροβιολογικής Εταιρείας (Δελτίo Ελλ. Μικρ. Εταιρ. 1995, 40:68-73).

Ήδη στο δίκτυο μετέχουν περισσότερα από 20 νοσοκομεία σε όλη την Ελλάδα. Πολλά ακόμη εργαστήρια βρίσκονται στο στάδιο της εγκατάστασης, προμήθειας ηλεκτρονικού υπολογιστή κ.λ.π.

Στόχοι του Δικτύου:

1. Η ανταλλαγή πληροφοριών και εμπειρίας σε θέματα Ελέγχου Ποιότητας των δοκιμασιών ευαισθησίας.
2. Η ανταλλαγή πληροφοριών και εμπειρίας ως προς τα βασικά προβλήματα αντοχής που απασχολούν κάθε νοσοκομείο.
3. Η συγκριτική μελέτη των προβλημάτων αυτών.
   
4. Η συμβολή στη συνολική μελέτη του προβλήματος της αντοχής στη χώρα μας.
   

Η πρώτη εμπειρία από τη λειτουργία του δικτύου είναι σαφώς θετική και θεωρείται ότι η γενίκευσή του θα αλλάξει ριζικά το τοπίο στον τομέα της μελέτης της επιδημιολογίας της αντοχής στη χώρα μας.

Στατιστικά δεδομένα αντοχής δημοσιεύονται στην Αγγλική Σελίδα

Πληροφορίες για το πρόγραμμα παρέχονται από τον συντονιστή του Δικτύου:

Καθηγητή Αλκιβιάδη Βατόπουλο
Εργαστήριο Mκροβιολογίας
Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας
Λεωφόρος Αλεξάνδρας 196, 115 21 Αθήνα
Τηλ: 210.6422278, 210.6456359, FAX:210.6454002
κιν. 6974499955
E-mail: avatopou@med.uoa.gr